Middelen

Medicijnen en leefstijl 

Op dit moment komen in westerse landen veel chronische gezondheidsproblemen voor. Veel voorkomende zijn diabetes type 2, hart- en vaatziekten, depressie en slaapproblemen. En voor al deze problemen is medicatie ontwikkeld; voor de bloedsuikerspiegel, het cholesterol, de bloeddruk, antidepressiva en slaappillen. Maar er komen steeds meer aanwijzingen dat deze ziekten vaak veroorzaakt wordt door de leefstijl van mensen en dat het veranderen van de leefstijl naar een gezondere leefstijl vaak een betere werking heeft dan het gebruik van medicatie. Sterker nog, vaak heeft medicatie ook nog eens extra vervelende bijwerkingen zoals bijvoorbeeld gewichtstoename.

Gewichtstoename door medicijnen

Een medicijn kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat het lichaam vocht vasthoudt. Dit kunt u dan merken aan dikke enkels en onderbenen. Vocht vasthouden is meestal niet zo erg. Dit gaat weer voorbij als u stopt met het medicijn. Een medicijn kan zorgen voor meer zin in eten of dorst. Dit komt doordat zo’n medicijn invloed heeft op het gevoel van honger en verzadiging. Andere medicijnen kunnen ervoor zorgen dat de schildklier langzamer gaat werken of de stofwisseling langzamer gaat. Hiervoor krijgt het lichaam meer tijd om voedingsstoffen op te nemen en vast te houden. Daardoor neemt het lichaamsgewicht toe.

Dit zijn de bekendste medicijnen die als bijwerking gewichtstoename kunnen hebben:

• Antidepressiva
  Sommige medicijnen tegen depressie kunnen ervoor zorgen u meer wilt eten. Sterkere eetlust is niet altijd een bijwerking: iemand kan ook meer zin in eten krijgen omdat diegene zich weer wat beter voelt. Er zijn ook antidepressiva waardoor de eetlust minder wordt.

• Antipsychotica
  Bepaalde medicijnen tegen een psychose kunnen zorgen voor gewichtstoename. Deze medicijnen vertragen de stofwisseling en kunnen zorgen voor meer eetlust. Het gaat om de medicijnen olanzapine, quetiapine, risperidon en clozapine.

• Lithium
  Dit medicijn tegen een manisch-depressieve of bipolaire stoornis kan dorst als bijwerking hebben. Als de gebruiker veel calorierijke dranken gaat drinken, kan dit leiden tot gewichtstoename. Daarnaast kunnen gebruikers aankomen door een vertraagde stofwisseling en door het vasthouden van vocht.

• Medicijnen tegen diabetes (suikerziekte)
  Deze kunnen gewichtstoename veroorzaken doordat ze de stofwisseling vertragen. Een uitzondering is metformine: dit diabetesmedicijn versnelt de stofwisseling, waardoor metformine juist kan leiden tot afvallen.

• Corticosteroïden
  Deze medicijnen tegen ontstekingen kunnen voor een gewichtstoename zorgen door vertraagde stofwisseling, sterkere eetlust en vocht vasthouden. Bijvoorbeeld prednisolon.

• Cannabis
  Medicinale marihuana kan zorgen voor meer eetlust en daardoor voor gewichtstoename. Soms is dit effect gewenst, bijvoorbeeld bij patiënten met kanker of aids.

• Anticonceptiepil
  De ‘pil’ heeft soms als bijwerking dat de gebruiker vocht vasthoudt.

• Anti-epileptica
  Medicijnen tegen epilepsie kunnen zorgen voor gewichtstoename of voor gewichtsafname. We weten niet precies waarom en hoe dit kan. Valproïnezuur, vigabatrine en gabapentine kunnen zorgen voor gewichtstoename.

• Bètablokkers
  Deze medicijnen kunnen de pompkracht van het hart verminderen. Hierdoor kan het lichaam meer vocht vasthouden. Dit leidt tot wat gewichtstoename. Ook kunnen bètablokkers de stofwisseling vertragen.

Als je minder medicatie zou willen gebruiken, en je bent gemotiveerd om met je leefstijl aan de slag te gaan, neem dan contact op met je huisarts om de eventuele mogelijkheden te bespreken.

Gewichtsafname door medicijnen

Vanaf 1 april 2022 wordt het medicijn Saxenda (Liraglutide 3,0 mg) als eerste vergoed vanuit het basispakket bij patiënten met obesitas. Dit is uitgebreid in het nieuws geweest. Liraglutide zorgt dat de bloedglucose verlaagd wordt. Het verhoogt het gevoel van verzadiging en zorgt ervoor dat het hongergevoel minder wordt. Het medicijn moet 1 x per dag op een vast tijdstip  vlak onder de huid geïnjecteerd worden, in bovenbeen, buik of bovenarm.

Saxenda is geen wondermiddel, het helpt alleen bij patiënten die actief aan de slag gaan met het aanpassen van de leefstijl. Daarom is de vergoeding van Saxenda alleen voor een kleine, specifieke groep patiënten. Patiënten die in aanmerking komen zijn patiënten die:

• Deelnemen aan een GLI-Programma
• Géén DM2 hebben
• Een BMI van ≥35 hebben én hart- of vaatziekte, slaapapneu of artrose hebben
• Een BMI van ≥40 hebben
• (Nog) niet in aanmerking komen voor een maagverkleining (operatie)

Voor een vergoeding is het verplicht dat de huisarts een ZN-formulier invult en meestuurt naar de apotheek. Het gebruik gaat wel van het eigen risico af. Wanneer een patiënt behandeld wordt met Saxenda moet het gewicht na 3 maanden met minstens 5% zijn afgenomen. Indien dit niet het geval is moet de patiënt stoppen met het gebruik.

Als je denkt in aanmerking te komen voor Saxenda, en je bent gemotiveerd om met je leefstijl aan de slag te gaan, neem dan contact op met je huisarts.

Alcohol en leefstijl

Als we naar alcohol kijken en gezondheid bestaan er tegenstellingen. Er zijn voornamelijk negatieve effecten bekend, maar bij zeer matig drinken ook enkele positieve effecten. Het advies is voor zowel mannen als vrouwen is om geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag.

Toename kans op ziekten bij matig alcohol gebruik

Bij overmatig alcoholgebruik zien we een negatief effect op het microbioom. Zo is bijvoorbeeld de diversiteit aan bacteriën veel lager, waardoor je immuunsysteem slechter functioneert. Volwassen vrouwen die 1 glas alcohol of meer per dag drinken, hebben een verhoogde kans op borstkanker. Voor jonge vrouwen is dit risico nog groter. Bij meer dan 1,5 glas neemt het risico op een beroerte toe. Bij meer dan 2 glazen alcohol per dag neemt de kans op tumoren van de mond- en keelholte, strottenhoofd en slokdarm, dikke darm en endeldarm en longkanker toe. Daarvoor is duidelijk wetenschappelijk bewijs. Als je daarnaast rookt is het schadelijke effect nog groter. Langere tijd te veel alcohol drinken verhoogt het risico op leveraandoeningen en kan uiteindelijk soms zelfs leverkanker veroorzaken. Er is onbekend bij welke hoeveelheden deze effecten optreden. Langere tijd te veel bier drinken kan bij mannen leiden tot diabetes type 2 (suikerziekte). Bij vrouwen neemt het risico op diabetes type 2 toe bij het langdurig drinken van te veel sterke drank.

Afname kans op ziekten bij matig alcohol gebruik

Het is aannemelijk dat matig alcoholgebruik (maximaal 1,5 glas per dag) samenhangt met een lager risico op hart- en vaatziekten en dementie. Daarnaast lijkt matig gebruik van bier en wijn samen te hangen met een lager risico op longkanker. Ook lijkt matig alcoholgebruik het risico op, en sterfterisico bij, diabetes type 2 te verkleinen. Mogelijk komt dit door het lagere risico op hart- en vaatziekten. Hart- en vaatziekten zijn namelijk een belangrijke complicatie bij diabetes. Een grote en langdurige Nederlandse studie liet zien dat het drinken van rode wijn het aantal Faecalibacterium Prausnitzii bacteriën kan verhogen. Dit is een goede bacterie in onze darmen die voor ons nuttige stoffen produceert voor ons afweersysteem.

In de blue zones wordt er met mate gedronken. Een glas rode wijn, alleen bij het eten, in gezelschap van familie en vrienden. Dus af en toe een glaasje rode wijn drinken lijkt geen groot probleem. Meer drinken dan 1 glas per dag leidt niet tot meer gezondheidswinst, eerder minder, en is dus ongunstig.

Roken en leefstijl 

Roken is helaas erg ongezond. Er zijn veel gezondheidsproblemen die vaker voorkomen bij mensen die roken. Roken tast je weerstand aan, mensen die roken zijn vaker ziek. Ook is er een sterke relatie tussen roken en depressie. Mensen die roken hebben vaker een depressie dan mensen die niet roken. Als je stopt met roken is bekend dat de depressieve gevoelens afnemen.

De stoffen in tabaksrook beschadigen de binnenkant van de bloedvaten en maken deze ruw. Het lichaam reageert hierop hetzelfde als bij wondjes aan de huid: er worden korstjes gemaakt. Door die korstjes raken de bloedvaten langzaam verstopt. Het bloed kan er niet meer goed door en de slagaderen kunnen zo langzaam verstopt raken. Dit kan ernstige gevolgen hebben, zoals het niet meer goed genezen van wonden aan de handen en voeten, verstopte slagaderen, een beroerte, hartproblemen en een hartinfarct. Mensen die roken hebben 2 keer meer kans op een hartaanval.

Stoppen is moeilijk

Stoppen met roken is vaak niet eenvoudig, maar levert wel een enorme vermindering op van uw risico op hart- en vaatziekten. Zoek steun in uw omgeving of praat hierover met de huisarts. Gewichtstoename is voor veel mensen een ongewenste bijwerking van het stoppen met roken. Wees hierop voorbereid en laat u zo nodig verwijzen naar een diëtist.

Voor informatie over roken kunt u via internet kijken op www.rokeninfo.nl en op www.sinefuma.com vindt je begeleidingsmogelijkheden voor het stoppen.

Gezondheidswinst

Als je stopt met roken is er direct gezondheidswinst! Zelfs als je al 40 jaar hebt gerookt.

Drugs en leefstijl 

Drugs zijn middelen die de hersenen prikkelen, waardoor er geestelijke en lichamelijke effecten ontstaan.  Globaal zijn er drie effecten van drugs te onderscheiden:

• Stimulerend: De drug geeft je het gevoel dat je veel kunt en dat je veel energie hebt. Je voelt je fit en actief. Als het middel is uitgewerkt ben je erg moe en futloos. Voorbeelden: cocaïne en amfetamine maar ook tabak en koffie.
• Verdovend: Van deze drug word je kalm, ontspannen of slaperig en je reactievermogen neemt af. Voorbeelden: heroïne en andere opiaten, maar ook alcohol en slaapmiddelen.
• Hallucinerend: De drug zorgt ervoor dat je dingen anders gaat waarnemen. Het kan ook zijn dat je dingen ziet of voelt die er niet zijn. Voorbeelden: LSD, hasj en wiet, paddo’s en andere tripmiddelen.

De meest voorkomende oorzaak van het starten van middelen gebruik is groepsinvloed. Andere redenen waarom mensen drugs gebruiken zijn het willen experimenteren, zich onzeker voelen, problemen thuis, een ingrijpende gebeurtenis, stress of verveling .

Door drugsgebruik merken mensen vermoeidheid, pijn en honger vaak minder snel op. Dit kan het lichaam uitputten. Mogelijke gevolgen zijn gewichtsverlies, oververmoeidheid, hoofdpijn en toegenomen vatbaarheid voor infectieziekten. Bij langdurig gebruik kunnen zich ook depressies, angsten, paniekreacties en slaapstoornissen voordoen. Vooral mensen met een kwetsbare gezondheid zoals hart- en vaatziekten, diabetes en longproblemen lopen een groot gezondheidsrisico. Het gebruik van drugs wordt ten alle tijden afgeraden.

Middelen en slaap  

Slapen is voor een aantal mensen een probleem. Ruim 20% van de Nederlandse bevolking slaapt slecht.  Omdat goed slapen een positief effect heeft op de gezondheid, wordt er in een gezonde leefstijl veel aandacht aanbesteed. Zie ook op deze website op de startpagina.

In de praktijk blijkt dat mensen allerlei trucjes inzetten om beter te slapen, alleen hebben een aantal van deze gewoontes juist een negatief effect op het gezonde slaappatroon.

Medicatie en slaap

Een bijwerking van medicijnen kan slapeloosheid zijn. Middelen met een stimulerende werking (zoals Ritalin) kunnen beter niet ’s avonds worden ingenomen. Ook medicijnen tegen een depressie kunnen deze bijwerking hebben. Er zijn ook pijnstillers waar cafeïne in zit, dus neem die ook niet in de avond.

Slaapmiddelen zijn medicijnen die tijdelijk helpen om in te slapen of door te slapen. De meest gebruikte slaapmiddelen zijn benzodiazepinen. Slaapmiddelen remmen uw zenuwstelsel af en daarom verslappen je spieren en wordt je sloom en slaperig. Daarnaast werken ze kalmerend: je wordt rustiger en voelt zich minder angstig. Sommige slaapmiddelen werken kort en helpen om in slaap te vallen. Voorbeelden zijn temazepam, zolpidem en zopiclon. Andere slaapmiddelen werken langer en helpen om door te slapen. Voorbeelden zijn diazepam, lorazepam en oxazepam.

Het klinkt raar maar van slaapmedicatie ga je slechter slapen. Slaapmiddelen werken namelijk maar tijdelijk. Als je ze langer dan 2 weken gebruikt, helpen ze steeds minder en heb je meer nodig. Het wordt steeds moeilijker om te stoppen, je raakt er verslaafd aan en je kan ontwenningsverschijnselen krijgen als je ermee stopt. Uiteindelijk slechter slapen geldt voor het gebruik van melatonine. Het is dan wel een “natuurlijke” stof, maar je verstoort er je natuurlijke bioritme mee. Voor beide producten geldt dat de oorzaak van de slapeloosheid niet verdwijnt. Dus als je slecht slaapt, kijk liever naar de tips van de slaappagina op deze website.

Roken en slaap

Roken hangt samen met een verminderde slaapkwaliteit en slechter in slaap vallen. Zo’n 36% procent van de rokers geeft aan slapeloosheid te ervaren. De hoeveelheid nicotine die je gebruikt is ook belangrijk. Meer roken hangt namelijk samen met slechter slapen, korter slapen en langer wakker liggen. Hoe ernstiger de nicotineverslaving, hoe slechter de slaap. Een manier om de ernst van de verslaving te bepalen is om naar de tijd te kijken tussen het wakker worden en het roken van de eerste sigaret, de ‘time to first cigarette’ (TTFC). Het blijkt hoe korter die tijd, hoe meer slaapproblemen. Ook als je nicotine pleisters gebruikt slaap je slechter, het lijkt dus echt aan de nicotine te liggen. Stoppen met roken is altijd een goed plan en na 3 weken ga je beter slapen.

Alcohol en slaap

Een slaapmutsje werd vroeger vaak gebruikt om goed in slaap te vallen. Dat effect is ook wetenschappelijk aangetoond. Alcohol helpt namelijk daadwerkelijk om beter in slaap te vallen, maar er zijn ook negatieve effecten. Het vermindert namelijk de hoeveelheid REM-slaap in de eerste helft van de nacht. In de laatste uren is er juist heel veel REM-slaap en ga je oppervlakkiger en onderbroken slapen. Na een avondje drinken blijkt de slaapkwaliteit sterk te verminderen. Gemiddeld is je nachtrust een uur korter en ben je vaker wakker, tenminste dat blijkt uit slaaponderzoek. Je hebt bij alcohol vaak zelf helemaal niet in de gaten dat je minder goed slaapt terwijl dat wel degelijk zo is.

Alcoholmisbruik en slapeloosheid gaan vaak samen. Zo’n 35 tot 70 procent van de grootgebruikers lijdt aan slapeloosheid. Deze groep slaapt vaak later, minder diep en wordt vaker wakker. Als je wil stoppen met overmatig drinken, kan het begin lastig zijn, los van de mogelijke verslaving. De eerste drie tot vijf dagen slaap je namelijk oppervlakkiger en word je vaker wakker. Maar de nachtrust verbetert vaak weer binnen één tot twee weken. Je valt weer sneller in slaap en gaat beter en langer slapen.

Drugs en slaap

Cannabis lijkt wisselende effecten te hebben op de slaap, afhankelijk van de dosering en gebruik van componenten (CBD of THC). De meest positieve effecten worden gevonden bij mensen met chronische pijnklachten. Zij geven in onderzoek zelf aan beter te slapen, ook al wordt dat niet door slaaponderzoek bevestigd.

Gebruik van stimulerende middelen, zoals MDMA, cocaïne, amfetamine en dexamfetamine heeft meestal een negatief effect op de slaapkwaliteit. Dexamfetamine lijkt hierbij de grootste problemen te veroorzaken, maar ook cocaïne en amfetamine zorgen voor meer problemen met in slaap vallen. MDMA lijkt vooral de eerste dagen na gebruik voor een onrustigere slaap te zorgen. Misbruik van cocaïne en amfetamine verkort de REM-slaap en stoppen met deze middelen leidt tot een tijdelijke toename van REM-slaap en een slechte slaapkwaliteit. Na een aantal weken verbetert de nachtrust vaak weer. Bij chronisch misbruik van amfetamine zijn de langdurige negatieve effecten op de slaap het grootst.